Hiiraan Online

 

Jimco, Feberaayo, 08, 2019 (HOL)- Maanta oo ay taariikhdu ku beegan tahay 08 Feberaayo waxaa u dhamaatay Labo sano dowladda uu madaxweynaha ka yahay Maxamed Cabdullaahi Farmaajo oo dad badani rajo ka qabeen marka loo eeg dowladdihii ka horeeyay.

Dowladda guud ahaa marka dusha sare laga eego  howsheedu ma yara, laakiin haddana dhinaca kale dadka sida weyn u dhaliila waxaa ay leeyihiin waxaa jira gaabis badan iyadoo la taxi-raacayo balanqaadyadii uu madaxweyuhu sameeyay habeenkii la doortay.

Arrimaha Amaanka ayaa ugu badan meelaha sida weyn farta loogu go’dayo oo la leeyahay dowladda siweyn ayeey ugu guuldareysatay in wax laga qabto, sidoo kale dagaalka Al-shabaab oo ay dowladdu sheegtay in muddo Labo sano ah dalka looga saarayo waxba kama hergalin oo taa badalkeeda waxaa sii xoogey-sanaya weerarrada tooska ah iyo Qarax-yada ay geysanayaan dagaalyahannadooda.

 Madaxweyne Farmaajo tan iyo markii xilka loo doortay tiro tobon jeer ka badan waxaa uu tagay xarunta Wasaarradda Gaashaandhigga oo uu ka dhigtay hoy uu ku shaqeeyo, isaga oo taa ula jeeday in uu dardargalinayo dagaalka ka dhanka ah Al-shabaab ee looga saarayo deegaannadda ay dalka ka maamulaan.

14kii October sanadkii 2017dii Qaraxii Zoobe kaddib madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa sheegay in uu u guurayo degmada Afgooye ee gobolka Shabeellaha hoose si uu u dhiiri-galiyo dagaalka looga soo horjeedo Al-shabaab, hasse ahaatee taa badalkeeda madaxweynaha ayaa isla maalintii xigtay dalka dibedda uga dhoofay.

Dhiibistii Qalbi Dhagax

Dhaawaca ugu weyn ee soo gaaray dowladda uu madaxweynaha ka yahay Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa ahaa go’aankii ay ku qaateen in dowladda Itoobiya ay ugu gacan galiyaan Cabdikariin Muuse Qalbi-Dhagax oo ay ku eedeysay dowladda in uu ka tirsan yahay Ururka ONLF ee dagaalka kula jira dowladda Itoobiya.

Arrintaasi waxaa ay dhacday bishii Agoosto ee 2017-kii, waxana ka abuurmayy caro dadweyne iyo in dadka Soomaalida ah ay si isku mid ah uga falceliyaan dal iyo dibadba. Waxay noqotay dowladii ugu horreysay ee Soomaaliya matalaysa oo qof Soomaali ah u dhiibta ajnebi.

Ciidammada Nabad Suggida Qaranka Soomaaliya ee NISA, ayaa kala Waregay kuwa maamulka Galmudug, oo markii hore qabtay Qalbi Dhagax, ayagoo markii dambe u sii duuliyey magaalada Muqdisho, halkaas oo looga sii qaaday Itoobiya, xabsi-gurina lagu geliyay Addis Ababa.

Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya oo 18-kii November 2017-kii shir ku yeeshay magaalada Muqdisho ayaa sharci darro ku tilmaamay go'aankii xukuumadda Soomaaliya ay Itoobiya ugu gacan galisay Cabdikariin Sheekh Muuse (Qalbi Dhagax).

Khilaafkii ugu weyn oo soo kala dhax-galay dowladda iyo dowlad gobolleedyada :

Tan iyo markii xukuumadda haatan jirta ay talada dalka la wareegtay, waxaa jiray kulamo badan oo wada shaqayn ah oo ay yeesheen dawlad goboleedyada iyo dawladda federaalka ah oo looga hadlay arrimo ay kamid yihiin ammaanka iyo qaybsiga khayraadka.

Hase ahaatee dhanka kale waxaa jiray khilaaf muuqda oo soo kala dhex galay dawlad goboleedyada iyo dawladda federaalka ah, kaas oo markii dambe horseeday in maamul goboleedyadu ay sheegaan in ay xiriirka wada shaqaynta u jareen dawladda dhexe.

Khilaafka labada dhinac oo sii xoogaystay ayaa keenay in dawladda Soomaaliya faragalin toos ah ku samayso doorashada maamullada qaar, si ay madax uga dhigto masuuliyiin ayada taageersan, arrintaas oo ka hirgashay maamullada qaar.

Tallaabadan ayaa dadka falanqeeya arrimaha Soomaaliya waxa ay sheegaan in ay tahay mid dawladda Soomaaliya ay ku doonayso in ay u madax banaanaato siyaasadda arrimaha dibadda, taas oo dawladdu ay sheegto in dastuur ahaan ayada uun ay go'aan ka gaari karto.

Waxaa ay dowladdan noqotay tii ugu horreysay ee guulo siyaasadeed oo la taaban karro ka soo hoysay loollankii ay kula jirtay maammul goboleedyada, dadka wax falanqeeya qaar waxayba qabaan in markii ugu horreysay tan iyo burburkii lagu kala adkaaday siyaasadda Soomaaliya.

Dowladda iyo Mucaaradka :

Dowladda uu madaxweynaha ka yahay Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa siweyn loogu dhaliilaa in aysan dulqaad badan u laheyn eedeymaha uga yimaada siyaasiyiinta mucaaradka oo markii ugu horeysay madaxweynuhu u bixiyay magac-yo kala duwan sida ‘’Siyaasiyiinta Xanaaqsan’’ waxaa sidoo kale jiray weerarro toos ah oo dhaxmaray dowladda iyo mucaaradka oo ay dad ku dhinteen.

December 2017 Ciidamo ka tirsan NISA ayaa xilli habeen ah weeraray guriga uu Muqdisho ka deganaa Siyaasiga mucaaradka ee hoggaamiya Xisbiga Wadajir C/raxmaan C/shakuur, weerarkaas lagu soo xiray Mr Warsame waxaa lagu dilay 5 ka mid ah Ilaaladiisa, waxaa uu ahaa weerarkii u horeeyay ee dowladda u adeegsato siyaasi rayid ah, waxaana ka mid noqotay dhacdooyinka waa weynaa ee sanadkii 2017 ka dhacay Soomaaliya, taasoo loo arkayay in dowladda ku xad-gudubtay dimoqraadiyadda iyo xoriyatowl qowlka siyaasi ka ra’yi duwan inay weerarto.

Dhameystirka Dastuurka :

Dad badan ayaa u arka sida ay u socdaan howlaha lagu soo dhameystirayo Dastuurka ‘ Mashruuc aan Dhamaad laheyn’’iyadoo dhinaca kale Wasaarradda Dastuurka muddadaa labada sano ah wadday kulamo kala duwan iyo wadatashi iyo dadweyne ayeey haddana u muuqata in wali howluhu fari ka qodneyn.

Musuq-maasuqa :

Inkastoo dowladdu marar badan ku celcelisay in ay siweyn ula dagaalameyso musuq maasuqa, haddana wali waxaa la leeyahay dalka Soomaaliya waa kan ugu hooseeya marka la eego qiimeyta dalalka Musuqu daashaday, waxaana ay dowladda arrimahan dartood u soo xirxirtay shaqsiyaad kala duwan oo xitaa ay ku jiraan Wasiirro.

Hormar ma jiraan maxeyse dowladda uga duwan tahay kuwii ka horeeyay :

Dabcan waxaa jira Astaamo iyo yidiillo ay dowladdani muujisay lana oran karo waa guul iyo muuqaal ka duwan hab dhaqan siyaasadeedkii dowladdihii iyada ka horeeyay

Tusalle :

Tan iyo markii 23-kii Feberaayo 2017 uu madaxweynaha Soomaaliya, Maxamed Cabdullahi Farmaajo Raysul Wasaare u magacaabay Xasan Cali Khayre ma jirin khilaaf muuqda oo soo kala dhex galay labadaas mas'uul ee ugu sarreeya dalka.

Madaxweynaha iyo Ra’iisal Wasaaraha ayaa si dhow u wada shaqeeya ayagoo fagaareyaasha ka sheega sida ay uga go'an tahay xoojinta wada shaqayntooda.

Dowladda Soomaaliya ayaa markii ugu horeysay ku dhiiratay in ay u soo xirtay arrimo la xariira musuq maasuq mas’uuliyiin sar sare oo xitaa ay ku jireen xubno ka tirsan gollaha Wasiirradda.

Dowladda ayaa ku guuleysatay in ay soo afjrato ama ugu yaraan xakameyso xiriirkii caalamka ee madaxweynayaasha dowlad gobolleedyada iyo safarraddii ay inta badan ku tagi jireen dalalka dariska ah ama xitaa kuwa carabta, taasoo dad badanni u arkayeen mid dhaawac ku ah jiritaan hal dowlad oo dalka ka wada arrimisa.

Dowladda ayaa markii ugu horeysay si barreer ah uga hadashay go’aankeeda marka uu jiro khilaaf soo kala dhax-gala dowladdha saaxiibka la ah Soomaaliya, tuusalle ahaan go’aankii ay ka qaadatay Khilaafkii Khaliijka oo aan horay looga baran dowladdihii ka horeeyay.

Soo celintii hawadda Soomaaliya oo tan iyo bur burkii dowladda dhexe laga maamulayay dalka Kenya, iyo soo celinta maxaabiistii ugu badneyd dhalinyarro Soomaaliyeed oo muddo dheer ku xirneyd dalka dibeddiisa.

Sidoo kale dowladda Soomaaliya ayaa markii ugu horeysay taageerro rasmi ah ka heshay dowladda Itoobiya tan iyo markii ra’iisal wasaaraha loo doortay Abiy Ahmed oo safar ku yimid magaalada Muqdisho, taa oo ka dhalatay heshiiskii saddex geesoodka ahaa ee dalalka, Soomaaliya, Itoobiya iyo Eritrea.

Eryaddii Heysom :

Dowladda Soomaaliya ayaa dalka ka eriday 2-dii Janaayo 219 ergaygii gaarka ahaa ee Qaramada Midoobay u qaabilsanaa Soomaaliya Nicholas Haysom, ayadoo ku eedaysay in uu faragalin qaawan ku hayo madax banaanida Soomaaliya.

Go'aankan ayay dad badan ku tilmaameen mid dhiirran, marka la eego dowrka Qaramada Midoobey ee Soomaaliya, oo xilligii dowladihii hore, qeyb weyn ka ahaa go'aannada siyaasadeed iyo amni ee Soomaaliya.

Tallaabadan ayaa ahayd mid ugub ah ayadoo xukuumadihii tan haatan jirta ka horreeyey aanay ku dhiirran tallaabo caynkaan ah iyo in diblumaasi heer kaas jooga dalka laga eryo.

C/raxmaan Diini, Hiiraan Online
[email protected]